8 en 9 november 2018Review op congres Leren zichtbaar maken 2018:‘Het verhaal achter de cijfers’
“Het maakt niet uit hoe je les geeft, maar vooral wat jouw impact is op het leren van kinderen.” Daarmee opende John Hattie het congres ‘Leren zichtbaar maken – het verhaal achter de cijfers’. Tijdens twee inspirerende congresdagen - met creatieve interieurs als decor - werden de deelnemers ondergedompeld in de wereld van feedback, verwachtingen, groei en doelen nastreven.
1. Breng verwachtingen in kaart
Moderator Raf Vervaert, verbonden aan de universiteit van Gent, opende het congres. “Op het Atheneum bleef ik vier keer achter elkaar zitten” onthulde hij met karakteristiek Vlaams accent. “Men keek naar mij als dom en oppervlakkig. Dus ging ik maar aan het werk in het frietkot van mijn moeder. Maar uiteindelijk besloot ik dat ik het anders moest doen. Je moet zelf de regie nemen en daarbij is het belangrijk om meerdere inzichten te verwerven.” Een uitspraak waarmee Vervaert professor John Hattie uitnodigde het podium te betreden. “Zie je leerlingen ook als leraar”, benadrukte Hattie meteen. “Luister naar hun meningen. Vraag wat zij verwachten van jouw lesgeven. En vraag hen wat ze van anderen kunnen leren. Je hebt als leerling immers anderen nodig. Maar dát leren we kinderen vaak niet in de schoolsituatie. Toch werkt het ook bij jou als leraar net zo; je hebt hulp nodig om te leren.”
2. Samen goed onderwijs maken
Na de keynote van Hattie gingen de deelnemers die ochtend uiteen om aan te schuiven bij een van de twaalf workshops. Die waren verdeeld in drie thema’s: kennismaken, verdiepen en toepassen. Wie al meer op de hoogte is van Leren zichtbaar maken, schoof bijvoorbeeld aan bij de verdiepingssessie ‘Het verhaal achter Collective Teacher Efficacy’, een van de belangrijkste invloeden op het leren van kinderen. “Dit heeft een effectgrootte van 1,57. Als een gemiddelde impact op het leren 0,4 is, betekent dit dat je met Collective Teacher Efficacy bijna vier keer zoveel effect realiseert”, benadrukte trainer Azahara van Bergen. “Het gaat over hoe leraren gezamenlijk van invloed kunnen zijn op het leren van leerlingen. Daarbij is het cruciaal dat leraren optimaal samenwerken”, vulde trainer Wessel Stet aan. Als oefening van dat optimaal samenwerken moesten de deelnemers in groepjes een bijna acrobatische uitdaging met touw en een tennisbal aangaan.” Dat leverde uiteraard hilarische reacties op. “Moeten we niet eerst een strategie bedenken”, riep er één. “Welnee, gewoon aan de slag gaan”, pareerde de ander.
3. SOLO in de praktijk
SOLO - Structure of the Observed Learning Outcome - is een taxonomie die het leren beschrijft en door zowel leraren als leerlingen is toe te passen. Deze workshop werd zowel als kennismaking aan ‘starters’ gegeven als aan die deelnemers die zich al meer willen verdiepen. Tijdens de verdiepingssessie gaven trainers Greetje van Dijk en Stefaan Vanparijs tips hoe leerlingen en leraren met deze taxonomie grip krijgen op het proces van oppervlakkig en diep leren. “SOLO is een krachtig gereedschap voor leren leren”, benadrukten zij. “Leerdoelen en succescriteria worden met deze taxonomie op een verrassend eenvoudige wijze ingedeeld in de mate van complexiteit. SOLO geeft een niveau-indeling van leerdoelen van leeractiviteiten, projecten of lessenseries. Leerlingen én leraren krijgen met deze taxonomie grip op het proces van oppervlakkig en diep leren.”
4. Ook voor startersDe kennismakingssessie werd gegeven door trainers Constance Vink en Ruurd Adrian. Tijdens deze workshop kregen de deelnemers een globale inleiding over de structuur en de terminologie bij SOLO, verkenden zij modellen die SOLO ondersteunen, en oefenden zij het toepassen van de SOLO taxonomie.
5. Eigenaarschap bij het jonge kind
Zo’n 25 deelnemers schoven aan bij de workshop ‘Het Jonge kind en Leren zichtbaar maken’. Hoe kun je dat Leren zichtbaar maken nu juist toepassen op kinderen van groep 1, 2 en 3 van de basisschool? “Daar waar kinderen vooral leren uit spel is er al vaak sprake van eigenaarschap van leerlingen”, benadrukte trainer Mirabella de Vogel. “Een kind leert het meest als het de doelen weet en het die ook snapt. Je geeft bijvoorbeeld aan dat een tekening pas klaar is als het papier helemaal vol is, als het kind de tekening zo goed maakt als het kan, en als het zijn of haar naam erop heeft gezet. Drie overzichtelijke doelen dus. Zo kun je dat op tal van terreinen toepassen; van omgangsvormen tot leren plannen en zelfstandig werken.”
6. Leren zichtbaar maken
Hoe word je een ‘Leren zichtbaar maken school’? Volgens trainer Peter Pijl in elk geval door toe te rusten, initiatief uit te lokken en te organiseren. “Ten eerste maak je de leerdoelen en een leerlijn zichtbaar. Ook ontwikkel je een gezamenlijke leertaal, en daar oefen je dan ook mee. Vervolgens is het belangrijk het initiatief van de leerling te herkennen, maar ook zeker uit te lokken. Uiteraard moet je dat initiatief ook toestaan in de klas. Tot slot moet je instructie en feedback anders gaan organiseren. Anders dan het ‘gebruikelijke frontaal klassikaal’ werken.”
7. Met Hattie op de foto Op elk congres krijgt John Hattie de vraag te poseren met deelnemers. Dat deed hij ook deze keer weer met plezier. Wie wilde, kon daarnaast ook met hem op de foto. Dat kon in een soort schilderijlijst, waarbij de deelnemers zelf konden uitdragen welk van de tien denkkaders zij zichzelf al hebben eigen gemaakt: ik daag uit, ik geef feedback, ik voer dialoog en monoloog, ik werk samen, ik omschrijf succes, en ga zo maar door. De foto’s en selfies werden al tijdens het congres via socials druk met collega’s gedeeld.
8. Effectieve feedback geven
In de middag konden de deelnemers voor een tweede workshop kiezen. De belangstelling voor Hattie’s tips over effectieve feedback was groot. “Effectieve feedback verdubbelt bijna de snelheid van het leren”, startte trainer Hanneke van der Geest de sessie waarin zij benadrukte dat het geven en ontvangen van effectieve feedback belangrijk is om het Leren zichtbaar te maken en te stimuleren. “Laat leerlingen weten wat hun volgende stap is. Ook medeleerlingen vervullen daarin een belangrijke rol. Ze moeten maatjes van elkaar zijn; elkaar ook tijdens het leren feedback geven. Een aspect waar je als leraar ook zeker aandacht voor moet hebben”, voegde trainer Marije Buiting toe.
9. Met John Hattie in gesprek
Overigens konden deelnemers ook bij Hattie zelf aanschuiven. Zij gingen met hem in dialoog over actuele onderwijsvraagstukken, zoals de werkdruk in het onderwijs. Ook werden ontwikkelingen binnen hun eigen school of klas aangekaart.
10. Hoe maak je leren zichtbaar?
De belangstelling voor de workshop ‘Heldere stappen om het leren (voor de leerling) zichtbaar te maken’ was zo groot, dat deze in twee aparte ruimtes plaatsvond. “Zichtbaar lerende leerlingen kunnen drie belangrijke vragen beantwoorden: waar ga ik heen, waar sta ik nu, en wat is mijn volgende stap? Deze workshop geeft je tips wat zichtbaar lerende leerlingen moeten doen om hun eigen leraar te worden. En vooral wat je als leraar kunt doen en hoe je dat in je klas kunt stimuleren”, aldus trainers Marianne Zandman en Joost Maarschalkerweerd. “Vergeet het vingers in de lucht steken. In dat geval stopt de andere helft van de klas meteen met zelf nadenken. Zorg ervoor dat je iedere leerling de mogelijkheid geeft een vraag te beantwoorden. En sla niemand over.”
11. Maak tijd om feedback te ontvangen
Bij het laatste, weer plenaire onderdeel van het congres haakte Hattie in op de tien denkkaders om Leren zichtbaar te maken, zoals ‘ik focus op het leren en de taal die daarbij hoort’, en ‘ik ben gericht op verbetering; ik ben een change agent’. Deze tien denkkaders - mindframes - waren het hele congres te zien op de banners naast het podium. “Alleen je best doen is niet voldoende. Zorg daarom ook voor uitdagingen, en leg daarbij de lat niet te hoog. Maar ook niet te laag, want zo voorkom je verveling in de klas”, adviseerde Hattie. “Vergeet ook zeker niet de kracht van feedback, ook niet om die te ontvangen. Bijna negentig procent van de tijd is de leraar bezig met praten. Daardoor blijft er nauwelijks tijd over om feedback van de leerlingen te ontvangen.”
12. Vier en deel je successen
Tot slot nam Raf Vervaert het woord. Op zijn vraag waar we door leren, reageerde de zaal met ‘door fouten te maken’, ‘door nieuwsgierig te zijn’, ‘door doorzettingsvermogen te tonen’, maar ook ‘door verantwoordelijkheid te krijgen’ en ‘door je kwetsbaar op te stellen’. Als een soort cabaretier tipte hij op een hilarische manier nogmaals die zaken aan die belangrijk zijn bij het Leren zichtbaar maken. “Als je dat lukt, dan zing je: ‘We are the champignons’.” Met die grappige woordspeling kreeg hij de zaal opnieuw aan het swingen, waarna hij met een goed advies het congres afsloot: “Schroom niet om je successen te zien, te vieren en vooral te delen.”
13. Toolkit mee naar huis
Bij de uitgang lag het speciaal voor dit congres gerealiseerde LZMagazine gereed. De uitgave toont nog eens de vijf actiegebieden van Leren zichtbaar maken en neemt een kijkje op scholen in Rotterdam en Friesland. “Kinderen vragen nu zelfs of ze meer mogen oefenen.” Ook bevat de uitgave een handige toolkit met tips over feedback geven en de zichtbaar lerende leerling. Tips waarmee de deelnemers op school direct aan de slag kunnen. LZMagazine gemist? Download ‘m hier aan!
Colofon
Deze Review is een speciale uitgave bij het congres Leren zichtbaar maken 2018.
Een gezamenlijke uitgave van: Bazalt, HCO, RPCZ, OnderwijsAdvies Contact Stuur ons een e-mail Fotografie: Ruud Slagmolen Copy, Concept & Creatie Realisatie: onlineblad.nl Ruud Slagmolen, Len Blonk
Deel deze Review: